Witamy Państwa w początku nowego roku 2022r. Nie da się ukryć i wstyd nam to przyznać, że nie byliśmy zbytnio aktywni na naszej stronie w zeszłym roku 2021r. To jednak wyłącznie dlatego, że pochłonęła nas codzienna praca nad wieloma bardzo ciekawymi sprawami prawnymi. Zachęcamy do lektury podsumowania tych najważniejszych dla nas i dla naszych klientów obszarów naszej pracy.
- Usuwanie odpadów z miejsc do tego nie przeznaczonych/ Cofnięcie decyzji na zbieranie odpadów/ Zasada „zanieczyszczający płaci” w teorii i praktyce. Wśród wielu problemów prawnych, których pozytywnego rozwiązania poszukiwaliśmy, była także – bardzo problematyczna dla niektórych gmin i powiatów – kwestia pozostawienia odpadów niebezpiecznych przez podmioty korzystające ze środowiska i następnie egzekucji administracyjnej obowiązków usunięcia takich odpadów. W naszym przypadku zajmowaliśmy się sprawą, w której starosta jednego z powiatów, cofnął nierzetelnemu przedsiębiorcy decyzję zezwalającą na zbieranie odpadów, a następnie wszczął egzekucję administracyjną obowiązku usunięcia pozostawionych na nieruchomości odpadów. Egzekucja ta niestety okazała się bezskuteczna, a wobec przedsiębiorcy ogłoszono upadłość. W takich przypadkach bardzo często organy samorządu terytorialnego, odpowiedzialne ustawowo za egzekwowanie obowiązku przywróceniu środowiska do stanu poprzedniego, stają się bezradne w obliczu działalności na pograniczu działalności przestępczej; wobec braku wystarczających własnych środków finansowych na wykonania zastępcze; braku lub utrudnionego dostępu do finansowania oferowanego ze strony funduszy ochrony środowiska, a także niejednokrotnie niejasnego podziału kompetencji wśród organów ochrony środowiska. Problemem, który braliśmy pod uwagę w realizowanym przez nas doradztwie prawnym, była potrzeba, z jednej strony, zapewnienia skutecznej egzekucji obowiązków administracyjnych i stosowania zasady „zanieczyszczający płaci”, a z drugiej, konieczność podejmowania działań, niejako w zastępstwie podmiotów zanieczyszczających środowisko, w sytuacjach występowania zagrożeń życia, zdrowia i środowiska.
- Spółdzielnie mieszkaniowe/ Bezumowne korzystanie z nieruchomości przez lokatorów. Reprezentowaliśmy naszego długoletniego Klienta – Spółdzielnię Mieszkaniową, w sporze sądowym z inną tego samego rodzaju spółdzielnią, a dotyczącym bezumownego korzystania z gruntu jednej spółdzielni przez lokatorów drugiej. W tej sprawie przekonaliśmy sądy, że jeżeli spółdzielnia mieszkaniowa, zarządza nieruchomością lokalową na zasadzie tzw. zarządu powierzonego, nie ponosi odpowiedzialności prawnej za bezumowne korzystanie z gruntu sąsiedniego na cele przechodu i parkowania przez lokatorów zarządzanego budynku. Spółdzielnia nie jest po prostu w takim przypadku samoistnym posiadaczem gruntu, w rozumieniu kodeksu cywilnego. Roszczenie pieniężne z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z cudzego gruntu, nie wchodzi także w grę, a co najmniej nie jest możliwe do oszacowania, jeśli wykorzystywany przez lokatorów cudzy grunt jest dostępny publicznie dla nieokreślonej liczby użytkowników.
- Regulacje stanu prawnego nieruchomości/ Transakcje sprzedaży nieruchomości inwestycyjnych/ Wspólnoty Gruntowe/ KOWR/ Umowy przedwstępne. Wyzwaniem dla naszej Kancelarii, ale i ogromną przygodą, była współpraca przy regulacjach własnościowych stanu gruntów oraz doprowadzeniu z sukcesem do transakcji sprzedaży gruntów inwestycyjnych naszego Klienta, o wartości kilkudziesięciu milionów złotych, obejmujących ponad 100 ha terenów leśnych i rolnych. W tym projekcie służyliśmy reprezentacją prawną oraz doradzaliśmy na wielu frontach, począwszy od prowadzenia przygotowawczych postępowań w przedmiocie zniesienia ochronności lasów objętych transakcją, oraz zmierzających do ustalenia istnienia Wspólnoty Gruntowej, poprzez spory sądowe o zasiedzenie i ustanowienie służebności gruntowych, uzyskiwanie zgód na zbycie nieruchomości w Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa, a kończąc na negocjacjach i przygotowaniu skomplikowanego systemu regulacji umownych zawartych w warunkowych umowach przedwstępnych sprzedaży nieruchomości.
- Spory sądowe/ Procedura cywilna i administracyjna. Prowadziliśmy liczne procesy sądowe, przy których musieliśmy brać pod uwagę wprowadzane zmiany procedury cywilnej oraz nowe zasady tzw. „zdalnego” procesu sądowego, związane ze stanem epidemii COVID 19. Wśród narzędzi procesowych przydatne okazało się między innymi rozwiązanie powodujące, że po uchyleniu zasady „podwójnego awiza”, w procesie cywilnym brak odbioru przez dłużnika pisma z sądu nie musi zamykać drogi do rozpoznania sprawy. Nadanie sprawie biegu jest możliwe między innymi, jeśli sąsiedzi dłużnika potwierdzą komornikowi sądowemu – podejmującemu próbę doręczenia wezwania sądowego – że dłużnik rzeczywiście mieszka pod wskazanym przez wierzyciela adresem. Sąsiedzi nie muszą w takiej sytuacji podawać komornikowi, ani sądowi swoich danych osobowych.
- Spory między organami samorządu terytorialnego a administracją rządową, o zwrot kosztów poniesionych na przeciwdziałanie epidemii COVID 19. Reprezentowaliśmy, z pełnym sukcesem, jednostkę samorządu terytorialnego w sporze przeciwko wojewodzie reprezentującym Skarb Państwa, a dotyczącym niewypłacenia samorządowi pełnej wysokości kosztów poniesionych w celu przeciwdziałania COVID 19. W naszej sprawie jednostka samorządu, działając na polecenie Wojewody, choć bez formalnego porozumienia administracyjnego, uruchomiła i finansowała miejsca kwarantanny, oraz inne działania w związku z przeciwdziałaniem, zapobieganiem i zwalczaniem epidemii COVID 19. Sądy zgodziły się z naszą argumentacją, iż samorządom należy się zwrot wartości poniesionych kosztów w pełnej wysokości, jeżeli działania były celowe i zostały podjęte na polecenie wojewody, niezależnie od tego czy na realizację danego zadania zawarto porozumienie określające wysokość przyznanej dotacji.
- Ustawa dezubekizacyjna/ Spory pracownicze/ Prawo sądów powszechnych do badania konstytucyjności ustaw. Prowadziliśmy z sukcesem bardzo ważny spór sądowy o uchylenie decyzji emerytalnej obniżającej wysokość świadczeń byłego funkcjonariusza Straży Granicznej, na podstawie tzw. ustawy dezubekizacyjnej. W tej sprawie stoczyliśmy skuteczną walkę z bezczynnością sądu oraz Trybunału Konstytucyjnego; wypracowaliśmy gruntowną argumentację prawną, wykazującą prawo sądów powszechnych do incydentalnego badania konstytucyjności przepisów prawa stosowanych w konkretnej sprawie, szczególnie w obliczu braku skutecznego działania Trybunału Konstytucyjnego w tej sprawie; przekonaliśmy sąd co do sprzeczności przepisów ustawy dezubekizacyjnej z zasadami sprawiedliwości społecznej i uzyskaliśmy korzystne, a jednocześnie bardzo ciekawe orzeczenie sądowe, w którym sąd opowiedział się za zastosowaniem prokonstytucyjnej wykładni przepisów ustawy, nie ingerując przy tym w kompetencje Trybunału Konstytucyjnego.
- Frankowicze/ Kredyty frankowe. Wypracowaliśmy na rzecz jednego z naszych Klientów kompleksową ocenę i argumentację prawną stanowiącą bazę do sporu w sprawie tzw. kredytu frankowego. Przy tej okazji uzyskaliśmy bardzo ważne wnioski prawne związanie z funkcjonowaniem w umowach kredytowych niedozwolonych klauzul umownych, powodujących nieakceptowalny dla kredytobiorcy stan, w którym zawierając umowę kredytu nie jest on w stanie oszacować całkowitych kosztów uzyskanego kredytu, zaś Bank ma prawo – w sposób nieweryfikowalny – ustalać kurs waluty, będący podstawą do wyliczania należności kredytobiorcy. Czekamy obecnie na ostateczne stanowisko banku finansującego kredyt naszego Klienta, a w razie braku ugody jesteśmy przygotowani i będziemy reprezentować Klienta przez sądem powszechnym.
- Wstrzymanie działalności instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych/ Emisje zapachowych (odory) i ich wpływ na zdrowie psychiczne ludzi. Reprezentując naszego Klienta z branży odpadowej przez Wojewódzkim, a następnie Głównym Inspektorem Ochrony Środowiska, przekonaliśmy się jakie problemy prawne i społeczne mogą wiązać się z brakiem w polskim ustawodawstwie tzw. ustawy odorowej, a także z historycznymi zaniedbaniami polegającymi na nieprzemyślanym lokowaniu obszarów mieszkalnych w bliskim sąsiedztwie uciążliwych obszarów przemysłowych. Zdając sobie sprawę z tego jakie przykre i negatywne odczucia, emocje i konflikty społeczne mogą towarzyszyć zamieszkiwania w sąsiedztwie np. składowiska odpadów, udało nam się jednak przekonywać organy administracji środowiskowej, że winę za taki stan i jego konsekwencje nie mogą obciążać legalnie działających podmiotów gospodarczych, stosujących przy tym najlepsze dostępne techniki i technologie, oraz respektujących posiadane pozwolenia administracyjne.
- Postępowanie środowiskowe w sprawie budowy zakładu górniczego/ Granice władztwa planistycznego gminy/ Interes prawny w zaskarżaniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Wspieraliśmy naszych Klientów, zainteresowanych budową zakładu górniczego i działalnością polegającą na wydobywaniu węgla kamiennego, w żmudnych procedurach administracyjnych zmierzających do uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach takiego przedsięwzięcia. W tych sprawach bardzo ważnym doświadczeniem było dla nas wspieranie wysiłku i obserwowanie determinacji naszych Klientów, zainteresowanych realizacją tego typu inwestycji, we wdrożeniu projektów efektywnego wykorzystania krajowego potencjału węglowego, przy zastosowaniu nowoczesnych technologii wydobycia, z uwzględnieniem jednak potencjalnych nowych, bardziej ekologicznych niż tradycyjne sposobów przyszłego wykorzystania węgla kamiennego. W trakcie realizowanego doradztwa prawnego spotkaliśmy się z problemem wykorzystywania przez niektóre gminy swojego władztwa planistycznego, w celu paraliżowania niechcianych społecznie przedsięwzięć górniczych, oraz zagadnieniem kolizji prawa do lokalnego zagospodarowania terenu, z prawem ogólnej ochrony zasobów naturalnych kraju. Pomimo niezwykle wymagającego doradztwa prawnego, towarzyszyło nam poczucie satysfakcji, wynikające z uzyskiwania dla naszych Klientów konstruktywnych rozstrzygnięć administracyjnych, które umożliwiały dalszy proces inwestycyjny w duchu zasady ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju.
- Baza transportu samochodowego w dzielnicy mieszkaniowej/ Protest społeczny/ Decyzja o warunkach zabudowy. Wśród ważnych sporów prawnych, w których nasze doradztwo prawne przyczyniło się do korzystnych dla Naszych Klientów rozstrzygnięć, była sprawa wywołana protestem mieszkańców dzielnicy pewnego miasta, przeciwko lokalizacji w ich sąsiedztwie uciążliwej bazy transportu ciężkiego. W sporze tym nasza Kancelaria udzieliła wsparcia grupie protestujących mieszkańców dzielnicy i doprowadziła do uchylenia decyzji o warunkach zabudowy wydanej dla uciążliwej inwestycji. W tym przypadku mieliśmy do czynienia z problemem godzenia sprzecznych ze sobą wartości chronionych prawnie, tj. z jednej strony z prawem wolności działalności gospodarczej i prawa do swobodnego inwestycyjnego zagospodarowania własnego terenu, z drugiej strony z zasadami zrównoważonego rozwoju i zachowania lokalnego ładu przestrzennego, a także z prawami mieszkańców do ochrony własnych domostw, wypoczynku i spokojnego zamieszkania. W pierwszej odsłonie sporu, dzięki zaangażowaniu naszych prawników, mieszkańcom udało się przekonać Sąd Administracyjny, że wydana inwestorowi decyzja o warunkach zabudowy uciążliwego przedsięwzięcia (zarówno w I jak i II instancji), była co najmniej przedwczesna i nie miała dostatecznych podstaw prawnych, co skutkowało jej uchyleniem. Rozstrzygniecie jest nieprawomocne i czekamy jeszcze na poznanie jego pisemnego uzasadnienia.
- Organizacje ekologiczne i pseudoekologiczne/ Udział i uprawnienia w postępowaniach środowiskowych. W sprawach naszych Klientów spotkaliśmy się z zagadnieniem ustawowego rozszerzania uprawnień organizacji ekologicznych, w administracyjnych i sądowych postępowaniach związanych z przygotowaniem i prowadzeniem inwestycji, w tym także z problemem nadużywania takich uprawnień przez niektóre organizacje społeczne. Taka sytuacja często dotyka inwestorów przykładowo w trakcie postępowań o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach przedsięwzięcia. Działając dla naszego Klienta, uczestniczyliśmy w pracach legislacyjnych mających na celu bardziej racjonalne uregulowanie i wyważenie pozycji procesowej inwestorów oraz organizacji społecznych w postępowaniach środowiskowych. W kilku pilotowanych przez naszą Kancelarię postępowaniach administracyjnych naszych Klientów, decydowaliśmy się kwestionować, często z powodzeniem, prawa i rzetelność uczestnictwa w ich organizacji społecznych. Podstawy naszych zarzutów wynikały z tego, że żądanie udziału organizacji ekologicznych, w niektórych sprawach, było w naszej ocenie nadużyciem prawa, służyło przedłużaniu postępowania i blokowaniu inwestycji, bez względu na realnie występujące przesłanki ochrony środowiska, Sprowadzało się ono do udziału jedynie formalnego i nie wiązało z konstruktywnym i efektywnym udziałem danej organizacji w sprawie, a w konsekwencji nie służył faktycznie interesowi społecznemu. Udział w takich sporach traktujemy bardzo delikatnie, ponieważ w naszym przekonaniu nie należy podważać samego, słusznego z różnych względów, prawa kontroli społecznej nad prowadzonymi procesami inwestycyjnymi. Niemniej brak narzędzi „kontroli” takiej kontroli społecznej, może nieść ze sobą poważne zagrożenia. Należy dążyć do tego, aby równowaga uczestników administracyjnego procesu inwestycyjnego (inwestor – organizacja ekologiczna) nie była faktycznie zachwiana na niekorzyść przedsiębiorców i zrównoważonego rozwoju gospodarczego, w konsekwencji z negatywnym skutkiem dla ochrony wolnej konkurencji i szeroko pojętego interesu społecznego. Niestety, wydaje się, że zmiany legislacyjne wprowadzone w roku 2021 do ustawy regulującej postępowania środowiskowe oraz ustawy o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, tej równowagi nie zapewniły.
- Wpisy w KRS na nowych zasadach. Szczegółowo „rozpracowaliśmy” nowy system elektronicznego składania wniosków o zmiany wpisów w Krajowym Rejestrze Sądowym, dla spółek i stowarzyszeń, m. in. w oparciu o skany dokumentów sporządzonych w formie tradycyjnej, potwierdzone profilem zaufanym radcy prawnego. Powierzenie nam tych spraw, pozwoliło naszym Klientom zaoszczędzić drogocenny czas i odciążyło z obowiązku dosyłania do sądu oryginałów dokumentów w tradycyjnej formie „papierowej”.
- Odnawialne źródła energii/ Prawo energetyczne/ Farmy wiatrowe/ Farmy fotowoltaiczne/ Klastry Energii/ Spółdzielnie Energetyczne/ Prosumenci.
W ramach naszej działalności obserwowaliśmy rozwój i zmieniające się otoczenie prawne związane z budową rozproszonej energetyki w Polsce. Wspieraliśmy naszych Klientów w decyzjach oraz negocjacjach zmierzających do budowy odnawialnych źródeł energii i ich przyłączenia do sieci Operatorów Systemu Dystrybucyjnego, a także przy zawieraniu umów energetycznych, w tym przyłączeniowych i dystrybucyjnych, oraz uzyskiwaniu koncesji i promesy koncesji na wytwarzania energii. Negocjowaliśmy zapisy i przygotowywaliśmy projekty umów dzierżawy gruntów pod farmę wiatrową i fotowoltaiczną. Doradzaliśmy przy próbach budowy współpracy lokalnej w ramach Klastrów Energii i Spółdzielni Energetycznych, a także obserwowaliśmy zmiany legislacyjne dotyczące funkcjonowania i rozliczania energii elektrycznej produkowanej przez prosumentów energii elektrycznej.
- Funkcjonowanie lotniska użytku publicznego i Parku Technologicznego. W roku 2021 mieliśmy przyjemność kontynuować stałą obsługę prawną podmiotu zarządzającego Parkiem Technologicznym oraz cywilnym lotniskiem użytku publicznego,i uczestniczyć w regulacji działalności biznesowej w tym segmencie. Nasze doradztwo obejmowało wiele aspektów prawa lotniczego i zagadnień prawnych dotyczących praw i obowiązków podmiotu zarządzającego lotniskiem, w tym tworzenia dokumentacji lotniczej, np. Instrukcji Operacyjnej Lotniska. Ponadto w zakresie naszego doświadczenia znalazły się także regulacje podatkowe związane ze sprzedażą paliwa lotniczego, w tym stosowaniem systemu elektronicznych dokumentów dostawy, na gruncie ustawy o podatku akcyzowym. W obszarze naszych analiz znajdowały się kwestie wymogów budowlanych, zagospodarowania przestrzennego, bezpiecznej eksploatacji oraz lokalizacji przeszkód lotniczych na terenie lotniska. Braliśmy udział w wypracowywaniu struktury i treści wielu umów cywilnoprawnych związanych z działalnością lotniczą, w tym negocjowaniu zasad funkcjonowania Lotniczego Pogotowia Ratunkowego na lotnisku, hangarowania statków powietrznych, funkcjonowania szkół lotniczych, czy też sprzedaż nieruchomości znajdujących się granicach obszaru lotniczego w sposób gwarantujący w przyszłości bezpieczeństwo operacji lotniczych.
To tylko niektóre z obszarów naszego zaangażowania prawniczego. Z niecierpliwością patrzymy na rok 2022r. i czekamy na to jakie wyzwania nam przyniesie.
