Przepisy ustawy o odpadach nakładają na każdego wytwórcę odpadów szereg obowiązków oraz rygorystyczne zasady odpowiedzialności za właściwe gospodarowanie wytworzonymi odpadami. Powszechną zasadą jest wyłączna odpowiedzialność wytwórcy za prawidłowość całego późniejszego procesu gospodarki danym odpadem, tj. od jego wytworzenia do faktycznego unieszkodliwienia, co nie wyklucza oczywiście możliwości przenoszenia posiadania odpadów w trakcie tego procesu, z czym może (ale nie musi) być związane przeniesienie odpowiedzialności prawnej za ten proces.
Dotyczący powyższej kwestii art. 27 ust 2 ustawy o odpadach, wskazuje, że jeżeli wytwórca odpadu lub inny posiadacz odpadu przekazuje go następnemu posiadaczowi odpadów, e który posiada odpowiednią decyzję administracyjną zezwalającą i regulującą zasady gospodarowania tym odpadem albo posiada odpowiedni wpis do rejestru podmiotów gospodarujących odpadami, to odpowiedzialność za gospodarowanie tym odpadem, z chwilą przekazania posiadania odpadu, przechodzi na tego, kolejnego, posiadacza odpadu.
Innymi słowy powyższa zasada oznacza, że przeniesienie posiadania odpadów na rzecz kolejnego jego posiadacza, który nie posiada jednak odpowiedniej decyzji administracyjnej zezwalającej i regulującej zasady gospodarowania tym odpadem oraz nie posiada odpowiedniego wpisu do rejestru podmiotów gospodarujących takim odpadem nie doprowadzi do zwolnienia wytwórcy odpadu z administracyjnoprawnej odpowiedzialności za dalsze prawidłowe postępowanie z tym odpadem.
Ustabilizowane komunalne osady ściekowe.
Powyższa zasada znajduje także odzwierciedlenie w zasadach odpowiedzialności za gospodarowanie ustabilizowanymi komunalnymi osadami ściekowymi, tj. odpadami powstającymi w procesach oczyszczania ścieków komunalnych w oczyszczalniach ścieków (kod odpadu : 19 08 05).
Osady ściekowe, poza innymi formami ich odzysku, mogą być przekazywane przez wytwórców (głównie przedsiębiorstwa wodociągowo kanalizacyjne zarządzające oczyszczalniami ścieków) podmiotom władającym gruntami rolnymi, do ich zastosowania:
- w rolnictwie, rozumianym jako uprawa wszystkich płodów rolnych wprowadzanych do obrotu handlowego, włączając w to uprawy przeznaczane do produkcji pasz,
- do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu,
- do uprawy roślin nieprzeznaczonych do spożycia i do produkcji pasz.
Te trzy formy odzysku osadów ściekowych mają o tyle istotne znaczenie, iż ustawa zwalnia osoby władające powierzchnią gruntów, na których osady ściekowe miałyby być zastosowane w ten sposób (a zatem potencjalnych nowych posiadaczy przekazanych osadów ściekowych), z konieczności posiadania odpowiedniej decyzji administracyjnej zezwalającej i regulującej zasady gospodarowania osadami oraz posiadania odpowiedniego wpisu do rejestru podmiotów gospodarujących takim odpadem.
Powyższe uregulowanie powoduje zatem niezwykle istotną prawną konsekwencję. Mianowicie pomimo dopuszczalnego prawem przekazania osadów ściekowych dalszemu posiadaczowi, prowadzącemu ich rolniczy odzysk, odpowiedzialność za prawidłowe stosowanie komunalnych osadów ściekowych, w wyżej wskazanych przypadkach, zawsze pozostaje przy ich wytwórcy. Dodatkowo, w celu zabezpieczenia przed rozmywaniem odpowiedzialności, ustawodawca ograniczył proces wskazując, że osady ściekowe może przekazać władającemu powierzchnią ziemi do ich zastosowania na jego gruncie wyłącznie wytwórca.
Znaczenie umowy między wytwórcą osadu a władającym powierzchnią ziemi.
W świetle wyżej zasygnalizowanej konsekwencji prawnej , istotnego znaczenia nabiera umowa zawierana między wytwórcą osadów ściekowych, a osobą (podmiotem) władającą powierzchnią ziemi, na której będą one stosowane. Wprawdzie umowa ta nie może doprowadzić do skutecznego zwolnienia wytwórcy z ustawowej odpowiedzialności za gospodarowanie osadami, nawet po ich przekazaniu ”rolnikowi”, niemniej może w istotny sposób ograniczyć potencjalne negatywne skutki wadliwej gospodarki osadami, które mogłyby dotknąć wytwórcę.
Z punktu widzenia wytwórcy kluczowe znaczenie będzie mieć między innymi zobowiązanie kontrahenta i odpowiednie zabezpieczenie należytej realizacji umowy, połączone z realnym, skutecznym co najmniej w stosunku do wytwórcy, przyjęciem odpowiedzialności, na wypadek poniesienia przez wytwórcę negatywnych skutków z tytułu stosowania osadów na gruncie w sposób niezgodny z prawem. Sankcją po stronie władającego ziemią może być w tym wypadku co najmniej obowiązek odszkodowawczy lub konieczność zapłaty wytwórcy określonej kary umownej.
Wytwórca pamiętać musi jednak, że regulacje umowne będą co do zasady skuteczne wyłącznie pomiędzy stronami umowy – otwierają one wytwórcy możliwość kierowania przeciwko posiadaczowi jedynie roszczeń o charakterze regresowym.
Strategia postępowania z osadami ściekowymi na lata 2019 – 2022.
W zakresie omawianym w niniejszym materiale warto zasygnalizować niedawno opublikowany na stronach internetowych Ministerstwa Środowiska dokument pn.: „Strategia postępowania z komunalnymi osadami ściekowymi na lata 2019 – 2022”. Dokument ten stanowi urzędowe podsumowanie aktualnego stanu zagospodarowania komunalnych osadów ściekowych w Polsce oraz zdiagnozowanych na tym polu problemów, w tym problemów dotyczących dostatecznego stanu prawodawstwa. W dokumencie znalazły się też propozycje działań korekcyjnych wraz z ramowym harmonogramem. Jednym z zasygnalizowanym w strategii problemów jest przykładowo niedoskonałość regulacji prawnej dotyczącej zasad odpowiedzialności za zagospodarowanie osadami ściekowymi, powodującej ryzyka rozmycia się tej odpowiedzialności. Ministerstwo przewiduje między innymi, w najbliższych latach, przeprowadzenie analizy potrzeby wprowadzenia zmian w ustawie o odpadach, które mogłyby zmierzać w kierunku wprowadzenia obowiązku uzyskiwania zezwolenia na przetwarzanie odpadów przez władającego powierzchnią ziemi, na której komunalne osady ściekowe będą stosowane, a także zaostrzenie przepisów sankcyjnych.
